Exodus. Distancing oneself from cultural Catholicism and the process of constructing the identities of young Poles

Zawiła relacja między polskością a katolicyzmem naznaczona jest specyficznymi uwarunkowaniami społeczno-historycznymi, których pokłosiem stało się wykształcenie na terenie kraju zjawiska religii kulturowej. Pojęcie to wskazuje na nierozerwalny charakter powiązań kultury z religijnością oraz lokuje katolicyzm u fundamentów polskiej tożsamości narodowej. O złożoności zjawiska świadczy przenikanie katolicyzmu kulturowego nie tylko do sfery prywatnej, ale i publicznej oraz wywieranie wpływu na scenę polityczną. Ponadto, instytucja Kościoła katolickiego po dziś odgrywa istotną rolę w kształtowaniu wielu społecznych dyskursów. Jednocześnie, najnowsze statystyki dotyczące młodych pokoleń Polek i Polaków ukazują drastyczny spadek poziomu religijności, częstotliwości praktyk religijnych, jak i stopnia zaufania do instytucji Kościoła. Obserwacje te stanowią zasadną podstawę kwestionowania trwałości zjawiska katolicyzmu kulturowego w przyszłości społeczeństwa polskiego. W tym kontekście eksplorowanie doświadczeń i motywacji, jakie stoją za postawami młodych Polek i Polaków dystansujących się wobec katolicyzmu kulturowego, zdają się szczególnie cenne badawczo.Chcąc bliżej przyjrzeć się opisywanym zależnościom między kulturą a religią na poziomie identyfikacyjnym, w niniejszej pracy podejmuję problem dystansowania się wobec katolicyzmu kulturowego jako czynnika wpływającego na proces kształtowania tożsamości jednostek. Przeprowadzona analiza oparta jest o treść 20 wywiadów pogłębionych z młodymi Polkami i Polakami na temat ich doświadczeń związanych z odchodzeniem od religii i/lub Kościoła katolickiego. Poprzez zgromadzone narracje dążę do uchwycenia przebiegu i specyfiki procesu, począwszy od socjalizacji religijnej, przez refleksyjne kwestionowanie zastanej rzeczywistości okresu dorastania, aż po dzień dzisiejszy. W niniejszej pracy emancypacja spod więzów tradycji rozumianej w sposób dogmatyczny ujmowana jest jako droga osiągania własnej autentyczności i sprawczości w samodzielnym konstruowaniu interpretacji wobec świata społecznego. Zaplecze teoretyczne dla opisywanych rozważań stanowią twierdzenia Anthony’ego Giddensa na temat tożsamości człowieka czasów nowoczesnych.

The complex relationship between Polishness and Catholicism is marked by distinctive socio-historical conditions, resulting in the emergence of the phenomenon of cultural religion. This concept emphasizes the unbreakable connection between culture and religion and places Catholicism at the core of Polish national identity. The infiltration of cultural Catholicism not only into the private but also the public sphere, as well as its influence on the political scene, indicates the phenomenon's intricacies. Furthermore, the Catholic Church continues to play an essential role in determining numerous social discourses. At the same time, the most recent statistics on Poles' young generations show a substantial decline in religiosity, frequency of religious practices, as well as trust in the Church's institution. These findings provide a solid foundation for evaluating the phenomena of cultural Catholicism's long-term viability in Polish society. Exploring the experiences and reasoning underlying the attitudes of young Poles distancing themselves from cultural Catholicism appears to be particularly relevant for research in this area. In this work, I explore the problem of distancing oneself from cultural Catholicism as a factor impacting the process of constructing individuals' identities to take a closer look at the described ties between culture and religion at the identification level. The analysis is based on the content of 20 in-depth interviews with young Poles about their experiences related to distancing oneself from religion and/or the Catholic Church. I attempt to represent the course and specificity of the process through the gathered narratives, beginning with religious socialization and continuing through reflective questioning of the current reality in adolescence to the present day. In this work, emancipation from the dogmatic ties of tradition is viewed as a means of establishing authenticity and agency in freely developing interpretations of the social reality. The theoretical basis for the described issues is Anthony Giddens' regards on contemporary human identity.