Leksykon awangardy teatralnej międzywojennej środkowo-wschodniej Europy

Książka realizuje alternatywną wersję leksykonu: nie jest słownikiem terminów, zjawisk, osób, wydarzeń, dzieł itp., lecz jest zbudowanym z esejów tekstowym performansem ustanawiającym międzywojenną awangardę teatralną Europy Środkowo-Wschodniej jako odrębne i specyficzne zjawisko historyczne. Nie znaczy to, że wytwarzamy coś, co wcześniej nie istniało. Raczej (re)organizujemy pewien zestaw znanych wcześniej elementów w taki sposób, by na zaprojektowanej przez nas scenie zaistniały jako całość. To procedura odmienna od tradycyjnego poszukiwania akademickich definicji, które skupiają się na wytyczeniu granic i kryteriów pozwalających na oddzielenie opisywanego obiektu od innych. Zamiast tego, zapraszamy różnorodne zjawiska, by wystąpiły razem jak aktorzy tworzący między sobą rozliczne i często zaskakujące związki. Będąc performansem o sztukach performatywnych, Lexicon jest skomponowany według zasad specyficznej dramaturgii świadomie grającej z konwencjami dramatycznymi i teatralnymi. Książkę tworzą trzy części (lub akty). Pierwsza prezentuje sceny międzywojennej awangardy teatralnej Europy Środkowo-Wschodniej, czyli - wyznaczane przez skomplikowane procesy państwowotwórcze - środowiska historyczno-kulturowe, w których się ona rozwijała. Tu też następują zaproponowane przez członków zespołu pracującego nad publikacją prezentacje narodowych awangard ukazywanych w kolejnych syntetycznych skrótach, by w finale aktu, który poświęcony jest trzem szczególnym miastom (Witebsk, Triest, Lwów), ukazać je we wzajemnych powiązaniach i splątaniach. Akt drugi stanowi antytezę pierwszego - zamiast narodowych historii awangardy opisuje się tu nowoczesne sieci komunikacji i współdziałania przekraczające granice państwowe i kulturowe różnice: pisma tworzące transgraniczne związki, międzynarodowe wystawy, transnarodowe ruchy teatrów robotniczych i żydowskich. Akt trzeci to próba syntezy całego leksykonowego performansu. To tu międzywojenna awangarda teatralna Europy Środkowo-Wschodniej - tytułowa bohaterka książki pojawia się jako autonomiczny podmiot obdarzony własną sprawczością. Ta część zorganizowana jest wokół czterech fundamentalnych pojęć: formy, dramatu, tańca i wydarzenia, co ma pozwolić na opisanie specyfiki wschodnio-środkowoeuropejskiej awangardy teatralnej widzianej jako całościowe zjawisko ożywiane wspólnymi wartościami estetycznymi i ideowymi. Na książkę składają się teksty różnych osób, reprezentujących różne kultury i style pisania. Redaktorzy poszczególnych części i całego tomu nie dążyli do ukrycia tych odmienności przez narzucanie na tę wielość jakichś ujednolicających, „obiektywnych” standardów. Zarazem, by pomóc czytelnikom w poruszaniu się pomiędzy wielością głosów i perspektyw, wydawcy zdecydowali się stworzyć specjalny Indeks, zawierający ułożone w porządku alfabetycznym najważniejsze postacie, wydarzenia, przedstawienia i idee międzywojennej awangardy teatralnej Europy Środkowo-Wschodniej. A Lexicon of the Central-Eastern European Interwar Theatre Avant-garde to główny rezultat wieloletniego projektu realizowanego od roku 2014 pod auspicjami Instytutu Teatralnego Europy Środkowo-Wschodniej, którego finałowa faza (2018-2024) była finansowana przez polskie Ministerstwo Edukacji i Nauki, w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.