Wybór, kontrola i refleksja : kategria sprawstwa w badaniach migracyjnych

This paper is focused on the use of the notion of "agency" in migration studies. I take the perspective of "agency in the frames of social structure" and of the dualism of agency and structure inspired by Margaret Archer’s theory. I indicate different ways of understanding structural conditions and their manifestations on the macro-, meso- and micro level, as well as in the intrapsychic dimension. I also analyse diverse ways of gaining and keeping sense of agency in one’s life. Concentrating on the subjective aspect of agency I explore biographies of serial migrants. The narrative interviews analysed in this paper were conducted in the frames of a research project dedicated to Third Culture Kids, i.e. people who migrated in childhood and youth with their parents, who followed mobile careers. This category of migrants, rather unknown in Poland, attracts more and more interest on the part of researchers.

Artykuł niniejszy poświęcony jest wykorzystaniu kategorii sprawstwa w badaniach migracyjnych. Przyjmuję w nim założenie sprawstwa w ramach struktury społecznej oraz dualizmu struktury i sprawstwa wywiedzione z koncepcji Margaret Archer. Wskazuję na różne sposoby rozumienia i przejawiania się strukturalnych uwarunkowań zarówno na poziomie makrospołecznym (polityka migracyjna, polityka edukacyjna), jak i na poziomie mezo- i mikrospołecznym (uwarunkowania lokalne, rodzinne) oraz intrapsychicznym, a także ukazuję próby uzyskania lub odzyskania sprawstwa przez uczestników badania. Koncentrując się na subiektywnym aspekcie sprawstwa, analizuję pod tym kątem biografie wielokrotnych migrantów. Wykorzystane w artykule wywiady biograficzne pochodzą z projektu badawczego poświęconego słabo znanej w polskiej literaturze kategorii migrantów, jaką są osoby migrujące w dzieciństwie ze swoimi rodzicami dyplomatami, pracownikami międzynarodowych korporacji czy specjalistami wyjeżdżającymi na zagraniczne kontrakty. Osoby te, określane w literaturze mianem Third Culture Kids, coraz częściej stają się przedmiotem zainteresowania badaczy migracji.