Ewolucja pojęcia "kultura" (farhang) w "Šāhnāme" Ferdousiego

Šāhnāme is not only a masterpiece of Persian literature, but also an important source of knowledge about the culture of Iranians. It almost seems that the cultural aspect of the text has overweighted its literary importance. The Book of Kings is derived from the old Iranian cultural traditions that it helped preserve. In this article, we attempt to analyse how culture was perceived in those traditions, how the term ‘farhang’ first came into being, and how it evolved from the stories of the mythical part of Šāhnāme, along the heroic and historical periods. Examining the changes the understanding of ‘culture’ undergoes in these periods, we point out the process of introducing wider circles of people into culture-forming activities once restricted to the kingly privileges.

Šāhnāme to nie tylko arcydzieło literatury perskiej, ale także ważne źródło wiedzy na temat kultury Irańczyków. Kulturowy wymiar tekstu wydaje się niemal przeważać nad jego literackich znaczeniem. Księga królewska (Šāhnāme) wywodzi się ze starych irańskich tradycji kulturowych, które zresztą pomogła zachować. W niniejszym artykule podejmujemy próbę przeanalizowania sposobu postrzegania pojęcia „farhang” (kultura) w tych tradycjach, badając w jakich okolicznościach pojawia się ono po raz pierwszy oraz jak ewoluuje od mitycznej części eposu, przez heroiczną, aż do historycznej. Analizując zmiany rozumienia „kultury” w kolejnych okresach, wskazujemy na proces włączania szerszych kręgów społecznych w działalność kulturotwórczą, początkowo należącą wyłącznie do przywilejów królewskich.