"Symfonia umarłych", albo polifoniczność po persku

Celem artykułu jest analiza Samfoni-ye mordegān (Symfonii umarłych) powieści irańskiego pisarza Abbasa Ma'rufiego, jako przykładu oryginalnej techniki polifonicznej. Biorąc pod uwagę ewolucję terminu "polifonia" sformułowanego pierwotnie przez Michaiła Bachtina oraz różne definicje tego pojęcia w ramach rozmaitych podejść teoretycznych a także w różnych dyscyplinach, autorka podkreśla potrzebę poszerzania badań nad polifonią o inne niż zachodnia tradycje literackie dla lepszego zrozumienia tego wieloaspektowego zjawiska. Analiza powieści Ma'rufiego wykazuje, że jej polifoniczność nie daje się definiować w kategoriach bachtinowskiej koncepcji dialogowości. Źródłem wielogłosowej konstrukcji są raczej inspiracje muzyczną polifonią i symfonicznością, które Ma'rufi transponuje na język powieści. Artykuł bada metody, z pomocą których tekst literacki odtwarza muzyczną wielowymiarowość symfonii z wykorzystaniem języka poetyckiego, zwrotów deiktycznych, techniki palimpsestu oraz inter- i metakulturowych odniesień. Inspirowana niewątpliwie perską tradycją literacką, powieść twórczo ją rozwija, osiągając dzięki temu oryginalną formę polifoniczną.

The paper aims at the analysis of Samfoni-ye mordegān (Symphony of the Dead), a novel by Iranian writer Abbas Ma’rufi, as an example of original polyphonic technique. Considering the evolution of the term ‘polyphony’, originally formulated by Mikhail Bakhtin, and its varying definitions within multiple theoretical and disciplinary approaches, the author underlines the importance of including non-Western literary traditions in its study to expand our understanding of polyphony. As they point out, the polyphonic construction of the Symphony of the Dead does not follow the original dialogue-centred Bakhtin definition of the term. It tends to benefit from musical understanding of polyphonic and symphonic construction, transposing it to the language of a novel. As demonstrated, Ma’rufi recreates the musical multidimensionality of a symphony using poetic language, deictic shifts, palimpsest technique, inter- and meta-cultural references. Inspired by the Persian literary tradition, the novel creatively develops its patterns, resulting in an original approach to polyphony.