“Zen deals with the source of all impurities : ecology in the assumptions and religious practice of the Zen Circle - Buddhist community

Buddhism holds that the ongoing ecological crisis, is nothing but a tangible reflection of our "mind impurities" - ignorance (s. "avidyā"), lust (s. "lobha") and hatred (s. "dveṣa"). "Koło Zen" ("Zen Circle") - the first organized Buddhist community in Poland, operating under this name in the years 1975-1980, was a community of people who decided to reverse this state of affairs by practicing meditation ("zazen"), but also acting practically. Inspired by the teachings and example of their teacher, the American roshi Philip Kapleau, head of the Rochester Zen Center, they pioneered the development of ecological awareness among artists, intellectuals and members of the counterculture of People's Republic of Poland - in the environments from which they originated. In a reality where every activity was political, they were the precursors of raising public awareness about the climate crisis, overpopulation, unethical treatment of farm animals, etc. According to Buddhist assumptions, they recognized the inseparable bond and ontological unity of man and animals, including them in the circle of beings to whom Buddhist teachings should be taught. The article aims to present and interpret these assumptions and forms of Buddhist religious practice of the community operating in the 1970s, which testify to the deep attitude of its members towards ecological issues. These attitudes were most fully expressed in the next decade. In the early 1980s, the leader of the "Zen Circle", and then Związek Buddystów Zen (Zen Buddhist Association) "Sangha", Andrzej Korbel, was the initiator of the pioneer Pracownia Architektury Żywa (Studio for Living Architecture) - the first ecological environment in Poland referring in its assumptions to the philosophy of the "Deep Ecology Movement". This had consequences in a certain change in ideological optics, consisting in increasing the concentration of the Polish Zen community on the spiritual aspects of ecology and the actual involvement of members in practical activities for the protection of nature.

Niezależnie od czasu, regionu, czy tradycji, buddyzm uznać należy za system nieantropocentryczny, w rozumieniu jakie definiuje współczesna nauka i kultura. Buddyzm nie uznaje, że istota ludzka posiada etyczne czy metafizyczne prawo do określania się mianem "pana stworzenia" czy "zarządcy zwierząt", jak często interpretowane są założenia światopoglądu judeochrześcijańskiego. Podobnie jak wszystkie inne odczuwające istoty, wedle kosmologii buddyjskiej, człowiek wędruje w hermetycznym królestwie sansary, uwarunkowanym kręgu niekończących się ponownych narodzin. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest niewiedza ("avidya"), przejawiająca się w egoizmie i poczuciu oddzielenia jednostki od innych bytów ożywionych, z którymi dzielimy rzeczywistość sansaryczną. Buddyzm nie ogranicza się wyłącznie do postawienia diagnozy ale daje też praktyczne narzędzia do walki z "zanieczyszczeniami umysłu", których zewnętrzne symptomy odczuwamy m.in. jako zatrucie biosfery. Celem niniejszego artykułu nie jest kompleksowe przedstawienie filozoficznych czy nawet etycznych podstaw buddyjskiego stanowiska wobec ekokryzysu czy szerzej - środowiska naturalnego. Założeniem jest natomiast ukazanie, w jakim stopniu postawa ekologiczna wpłynęła na kształtowanie się tożsamości pionierskiej polskiej wspólnoty buddystów zen, działającej od początku lat 70. pod przewodnictwem amerykańskiego nauczyciela Philipa Kapleau. Kwestia ta zostanie zanalizowana w kontekście historii wspólnoty "Koła Zen", nauk głównego nauczyciela, ekologicznych wątków obecnych w zwyczajach i rytuałach wspólnoty i w końcu wpływu tych wątków na kształtowanie się światopoglądu polskiego środowiska ruchu "Głębokiej Ekologii".