Kara, przemoc, posłuszeństwo : o relacjach w rodzinie utrwalonych w polskich przysłowiach

W artykule podjęto próbę opisania negatywnych relacji łączących członków rodziny, utrwalonych w tekstach przysłów. Podstawę materiałową stanowił zbiór 145 przysłów odnoszących się do konfliktu, kary wynikającej m.in. z braku posłuszeństwa, oraz do używania przemocy wobec członków rodziny. Przysłowia zostały wyekscerpowane z Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego. Konflikt w rodzinie jest przedstawiany jako coś nieuniknionego i naturalnego, ale mającego negatywne skutki dla osób w nim uczestniczących. Co istotne zebrane przysłowia ukazują rodzinę jako złożoną hierarchię, w której poszczególne role i pozycje są jasno określone i niepodważalne. Jednak przysłowia nie stanowią uniwersalnych reguł, a jedynie odzwierciedlają społeczne przekonania i doświadczenia, zależne od kontekstu i sytuacji, w których powstawały, czy też były używane.

The article attempts to describe the negative relationships among family members, as captured in proverbial texts. The primary source of material consisted of a collection of 145 proverbs relat ed to conflict, punishment resulting from disobedience, and the use of violence within the family. These proverbs were extracted from the Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich [New Book of Polish Proverbs and Proverbial Expressions] edited by Julian Krzyżanowski. Family conflict is portrayed as something inevitable and natural, yet with adverse consequences for those involved. Importantly, the gathered proverbs depict the family as a complex hierarchy where individual roles and positions are clearly defined and unquestionable. However, the proverbs do not represent universal rules, but rather reflect societal beliefs and experiences, contingent on the context and situations in which they originated or were used.