"Selim Mirza told me that…" : the folktales of Polish Tatars

Polish Tatars, also known as Lipka Tatars, are one of the smallest and oldest ethnic groups in Poland. The relationships between this two different cultures began in 13th century and continues nowadays. However, the culture of Lipka Tatars is not commonly known either in Poland or abroad. The folktales, as an example of oral tradition, were being told by Polish Tatars in the family circle or in the mosques, but they were not written by centuries. In 2012 prof. Selim Chazbijewicz collected in his book the Polish Tatars’ folktales and legends. All of them starts with the same formula: "Selim Mirza told me that…". This paper focuses on the folktales of Polish Tatars with particular emphasis on their topics, plotline, style and place in the Polish and Turkish culture.

Tatarlar, Polonya’nın en küçük azınlıklarından biri olmakla birlikte tarihimizde derin iz bırakmış bir topluluktur. Bu iki farklı kültürün 13. yüzyılda ilk karşılaşmalarıyla başlayan ilişkileri bugüne dek sürmektedir. Fakat maalesef Polonya’da bile fazlaca tanınmayan Polonya Tatarlarının kültürü yurt dışında da bilinmiyor. Sözlü edebiyat ürünü olan masallar Polonya Tatarları tarafından asırlarca aile veya ibadethane ortamlarında sözlü olarak nesilden nesile aktarılmış ama kayda geçirilmemiş ve yayınlanmamıştır. Ancak 2012 yılında Prof. Selim Chazbijewicz Polonya Tatarlarının masal, efsane ve söylentilerini derlediği kitabını yayınlamıştır. Kitapta nakledilen metinler "rivayet" formunda bir başlıkla: "Selim Mirza bana anlattı ki..." şeklinde sunulmaktadır. Bildiride Polonya Tatarlarının masalları konu, içerik ve uslüp açısından incelenerek, bu masalların Polonya kültüründe ve Türk masal dünyasındaki yeri üzerine durulmuştur.

Artykuł jest próbą literackiej analizy baśni Tatarów polskich, które przez długie lata pozostawały poza obszarem zainteresowań naukowych zarówno polskich jak i tureckich badaczy folkloru i literatury. Tatarzy, obecni na ziemiach polskich od XIII wieku i do dziś funkcjonujący jako mniejszość narodowa w polskim życiu kulturowym, są przedmiotem badań kulturoznawczych, etnograficznych czy językowych, jednakże brak wciąż nie tylko naukowych opracowań, ale nawet antologii ich twórczości literackiej. Baśnie Tatarów polskich, choć żywe w kulturze mówionej, nie znajdują miejsca w antologiach baśni polskich. Lukę tę postanowił zapełnić prof. Selim Chazbijewicz, który w 2012 roku wydał "Baśnie, podania i legendy polskich Tatarów", stanowiące zbiór teksów, zasłyszanych przez autora w dzieciństwie i spisane z tatarskich źródeł. W artykule podjęto próbę analizy zawartości treściowej baśni zawartych w tej antologii, powtarzających się motywów i tematów oraz formuł językowych.