"Historiae naturalis" by Jan Jonston as a springboard for deliberations over „Dutch studies” in Japan in pre-contemporary times

18th century Japan witnessed a development of Western studies, which the Japanese called „Dutch studies” (rangaku). Legend has it that what initiated this interest was a book brought over by the Dutch entitled Historiae naturalis written by Jan Jonston, which intrigued immensely the Shogun Tokugawa Yoshimune. The development of rangaku, however, was hampered by factors of political, social and cultural nature. As a result rangaku constituted a sealed bubble and had little influence on the development of indigenous scholarly disciplines but it set the stage for the further modernization of Japan in the Meiji period.

W osiemnastowiecznej Japonii nastąpił rozwój nauk zachodnich, zwanych przez Japończyków „studiami holenderskimi” (rangaku). Podług anegdoty, do ich rozwoju przyczyniła się przywieziona przez Holendrów książka Historiae naturalis, autorstwa polskiego przyrodoznawcy Jana Jonstona, która tak zaintrygowała sioguna Tokugawę Yoshimune, że skłoniła go do częściowego zniesienia restrykcji dotyczących importu zachodnich książek. Rozwój rangaku był jednak hamowany ograniczeniami natury politycznej, społecznej i kulturowej. Studiami holenderskimi zajmowała się nieliczna grupa intelektualistów oraz tłumaczy obsługujących holenderską faktorię w Nagasaki. Rangaku tworzyły zamkniętą bańkę i miały znikomy wpływ na rozwój rodzimych dyscyplin naukowych, co wynikało także stąd, iż Japonia była głęboko zakorzeniona w chińskiej tradycji naukowej – jakże odmiennej od europejskiej. Pomimo wielu przeciwności „rangakuiści” mogli poszczycić się wieloma osiągnięciami, zwłaszcza dziedzinie astronomii i medycyny. Ich największym osiągnięciem było to, że stworzyli intelektualne przedpole pod przyszłą modernizację Japonii w okresie Meiji.