"Holy Rus" in the prose of Boris Zaitsev : literature in Hesychasm’s circle of Influence

The article considers the possibilities and limitations of reflecting the spiritual experience described by Orthodox theology and asceticism in the discourse of fiction literature. The prose of Boris Zaitsev, a prominent literary representative of the “first wave” of Russian emigration after the 1917 revolution served as the material for the study. The aforementioned author represents the neorealistic current in the prose of the early 20th century, referring to the classics of 19th century Russian literature. The traumatic experiences of the Revolution and the Civil War became for him, as indeed for the entire generation of Russian émigrés, a turning point in reevaluating his worldview, leading to a religious revival. Consequently, B. Zaitsev became a continuator of the Orthodox tradition in literature, whose exponent was the author of The Brothers Karamazov. Despite the dissimilarity of the discourses of patristics and literary fiction, the hypothesis contained in the title of the article that the mentioned artist, same as F. Dostoevsky, both in worldview and literary aspects, was within the circle of influence of Hesychasm (elders), is confirmed. This mystical-ascetic spiritual current, traditionally associated with Orthodox monasticism, played an important role in his life and significantly defined the form and ideological message of the works of the author under consideration.

Artykuł rozpatruje możliwości i ograniczenia odzwierciedlania w dyskursie literatury pięknej doświadczenia duchowego opisywanego przez prawosławną teologię i ascetykę. Za materiał do badań posłużyła proza wybitnego przedstawiciela literatury „pierwszej fali” emigracji rosyjskiej po rewolucji 1917 r.: Borysa Zajcewa. Autor reprezentuje neorealistyczny nurt w prozie początku XX w., nawiązujący do klasyki dziewiętnastowiecznej literatury rosyjskiej. Traumatyczne przeżycia związane z rewolucją i wojną domową stały się dla niego, podobnie jak dla całego pokolenia emigrantów rosyjskich, punktem zwrotnym w przewartościowaniu światopoglądowym, prowadzącym do odrodzenia religijnego. W konsekwencji pisarz stał się kontynuatorem prawosławnej tradycji w literaturze, której wyrazicielem był autor "Braci Karamazow". Pomimo odmienności dyskursów patrystyki i literatury pięknej – zawarta w tytule artykułu hipoteza o tym, że rozpatrywany artysta słowa (podobnie jak F. Dostojewski) – zarówno w aspekcie światopoglądowym, jak i literackim – plasuje się w kręgu wpływu hezychazmu (starcostwa), znajduje potwierdzenie. Ów mistyczno-ascetyczny nurt duchowy, tradycyjnie wiązany z prawosławnym monastycyzmem, odegrał ważną rolę w życiu pisarza i określił w sposób istotny formę i przesłanie ideowe jego twórczości.