Wolność indywidualna, wspólnota narodowa i gospodarka pieniężna : główne idee w myśli Feliksa Młynarskiego

This paper presents the main ideas of Feliks Młynarski (1884-1972), Polish politician and a fighter for National Independence who was also a philosopher, sociologist and a political thinker. In his writings he merged an approach to a nation as the main category of political thinking with a liberal conception of international order founded on free trade and international financial cooperation. It is an interesting example of Polish liberal nationalism, less well-known than the chauvinistic branch of the Polish national movement. In his philosophical works Młynarski accepted the epistemological method of William James and mixed it with a Bergosonian concept. The greatest achievement of Młynarski are his writings on international finance. In the monetary theory Młynarski was a disciple of Irving Fisher. As a prolific writer on finance Młynarski postulated the creation of a new international financial order that would replace ineffective gold (or gold-exchange) standard. He believed that good functioning of international finance was fundamental for the West civilization with it main institutions: the nation state, representative government and civil liberty. Principally an advocate of the market economy, Młynarski did not support the kind of capitalism dominated by big business and he spoke for reconstruction of economic system towards increasing the role of cooperatives in economy and distributing part of profits among factory workers.

Artykuł omawia najważniejsze idee zawarte w pismach Feliksa Młynarskiego (1884-1972), działacza niepodległościowego, który stał się wybitnym finansistą a parał się także filozofią, socjologią i myślą polityczną. Prace Młynarskiego poświadczają żywotność umiarkowanego nurtu w dziejach polskiego nacjonalizmu, łączącego przeświadczenie o tym, że wspólnota narodowa jest główną kategorią polityki, z koncepcją światowego ładu opartego na wolnym handlu i międzynarodowej kooperacji finansowej. Prace filozoficzne tego autora są świadectwem wczesnej recepcji amerykańskiego pragmatyzmu w myśli polskiej, przy czym wpływ Williama Jamesa mieszał się z oddziaływaniem Henri Bergsona. W nurcie pragmatycznego konstruowania pojęć mieści się także filozofia narodu Młynarskiego, w ramach której usiłował pogodzić (w dość problematyczny sposób) moralny prymat wspólnoty narodowej z indywidualizmem o liberalnej proweniencji. Największym osiągnięciem Młynarskiego są jego pisma i działalność praktyczna dotycząca problemów pieniądza i finansów. W teorii pieniądza był Młynarski uczniem Irvinga Fishera, podzielał jego ilościową teorię pieniądza i zbudowaną na niej makroekonomię. Wiele oryginalnych pomysłów zawierają liczne prace Młynarskiego na temat międzynarodowego systemu walutowego. Mimo przeładowania praktycznymi pomysłami o ulotnej wartości, zawierają one wiele istotnych refleksji na temat funkcjonowania światowych finansów. Młynarski widząc brak możliwości powrotu do klasycznego systemu złotego, postulował powołanie międzynarodowego systemu fiducjarnego, z wbudowanym mechanizmem kreacji pieniądza świtowego zapewniającego stałą płynność w światowych finansach. Żywił przy tym przekonanie, że powstanie takiego systemu jest jednym z warunków dalszego istnienia cywilizacji Zachodu z jej naczelnymi instytucjami państwem narodowym, ustrojem przedstawicielskim i wolnością obywatelską. Będąc zasadniczo zwolennikiem gospodarki rynkowej, Młynarski nie pochwał kapitalizmu zdominowanego przez wielkie firmy i opowiadał się za jego przebudową w kierunku zwiększenia udziału spółdzielczości w gospodarce i dopuszczenia pracowników najemnych do udziału w zyskach.