"Wołga, Wołga", czyli o semiotycznym potencjale mitologemu

Stalin's commonly known taste for Grigori Aleksandrov’s film "Volga-Volga" (1938) provides one with the ability to consider the movie as a very special unit of Stalinist cultural discourse since it had the highest possible informal sanction - "the leader likes it". The film also got a formal official sanction in 1941, when Aleksandrov, with the composer of the film’s music and two of the actors, received the First Degree Stalin Prize. That year, the Stalin Prizes - the highest state award for creative achievements - were granted for the first time, becoming a measure of official evaluation of recent achievements. In case of literature and art, the period under review (within 6-7 years) was in fact the same as the time since the introduction of socialist realism. In this way "Volga-Volga" gained the status of an officially recognized masterpiece of socialist realism in cinema, the director becoming a living classic. The present article is dedicated to the analysis of the category of joy in Aleksandrov's film. It seeks to examine what this category can tell us about the Soviet world and how it refers to the complex of mythological images typical for the semiotic field of Stalinist culture; finally, it explores the conditions that led "joy" to becoming a totalitarian mythologem.

Znane zamiłowanie Stalina do filmu Wołga, Wołga Grigorija Aleksandrowa (1938) daje możliwość rozpatrywania filmu jako bardzo szczególnej jednostki dyskursu kultury stalinowskiej, posiadającej najwyższą z możliwych nieformalnych sankcji - "wodzowi się podoba". Film posiadał zresztą także sankcję formalną i oficjalną od 1941 roku, kiedy to Aleksandrow, wespół z kompozytorem muzyki do filmu oraz dwojgiem aktorów, otrzymał Nagrodę Stalinowską w Dziedzinie Literatury i Sztuki I stopnia. W roku tym Nagrody Stalinowskie - najwyższe państwowe wyróżnienia za osiągnięcia twórcze - były przyznane po raz pierwszy, stając się miarą oficjalnej partyjnej oceny osiągnięć z ostatnich lat. W przypadku literatury i sztuki okres podlegający ocenie wynosił 6-7 lat i był de facto tożsamy z czasem funkcjonowania realizmu socjalistycznego. W ten sposób Wołga, Wołga uzyskała status oficjalnie uznanego arcydzieła kinematograficznego socrealizmu, zaś jej reżyser stał się żywym klasykiem. W artykule analizowana jest kategoria radości w filmie Aleksandrowa - to, w jaki sposób może ona opowiadać o świecie radzieckim, w jaki sposób może odsyłać do kompleksu mitologicznych wyobrażeń charakterystycznych dla semiosfery kultury stalinowskiej, wreszcie o tym, w jakich warunkach "radość" może stać się totalitarnym mitologemem.