Edward Abramowski i utopia czasu wolnego

This article examines Edward Abramowski's views on leisure in the context of his utopia of stateless socialism. These views are already present in his early writings, where work is treated as an instrument of class rule and the acquisition of leisure time seems necessary for workers to become conscious citizens. Abramowski's concept of leisure is further developed in his works from the end of the nineteenth century, in which the success of the socialist cause depends on limiting working time. In these texts, he advocates the "right to be lazy," as the basis for fraternal social relations. In practice, such entitlement will ensure respect for the individuality of each human being and their right to self-realization at will. The article concludes with remarks on the relevance of Abramowski’s concept in the context of the phenomenon of a "bullshit job."

Artykuł przedstawia i analizuje poglądy Edwarda Abramowskiego na temat czasu wolnego w odniesieniu do jego utopii socjalizmu bezpaństwowego. Poglądy te pojawiają się już w jego wczesnych pismach (między innymi w "Dniu roboczym" i szkicu "Kapitalizm"), w których z jednej strony praca traktowana jest jako narzędzie panowania klasowego, z drugiej natomiast zdobycie czasu wolnego wydaje się konieczne do tego, by robotnicy stali się świadomymi obywatelami. Namysł Abramowskiego nad czasem wolnym pogłębia się w rozprawach z końca XIX wieku "(Co to jest sztuka?", "Etyka a rewolucja i Zagadnienia socjalizmu"), w których powodzenie sprawy socjalistycznej zostaje uzależnione od ograniczenia czasu pracy. Autor postuluje wówczas wprowadzenie "prawa do próżnowania", które stanie się punktem wyjścia braterskich więzi społecznych. W praktyce będzie to oznaczało szacunek dla indywidualności każdej jednostki ludzkiej i nadanie jej prawa do samorealizacji wedle własnego uznania. Artykuł kończą uwagi na temat aktualności koncepcji Abramowskiego w kontekście zjawiska "pracy bez sensu".