Nominal compounds with "ćwierć" [‘quarter’] and "cały" [‘whole’] in the history of the Polish language (compared to compounds with "pół" [‘half’]), using dictionary material

The paper is devoted to compounds featuring the numeral element "ćwierć" [‘quarter’] and the adjectival element "cały" ‘whole’, in the history of the Polish language, and in comparison with the compounds with the numeral "pół" ‘half’. The formations have been excerpted from selected Polish dictionaries; they constitute a small group, only 67 derivatives (43 compounds with "ćwierć-" and 24 with "cał-"). The analysis showed their limited activity in the history of the Polish language, and their limited categorical differentiation, in contrast to compounds with "pół-". A comparison of these compounds, and the meanings of their numeral and adjectival bases, reveals a certain relationship that may explain this disproportion. Namely, "pół" has had few meanings throughout the history of Polishbut creates multiple compounds that belong to various word-formative categories; meanwhile "ćwierć" and "cały" have multiple meanings but are not very productive, and compounds with these elements fall into only a handful of word-formative categories. Thus, it can be assumed that it is precisely the semantics of these words that has defined the development of the analyzed compounds.

Artykuł poświęcono złożeniom z członami liczebnikowym "ćwierć" i przymiotnikowym "cały" w historii polszczyzny w porównaniu ze złożeniami z liczebnikiem "pół". Formacje te zostały wyekscerpowane z wybranych słowników języka polskiego. Stanowią one nieliczną grupę, to ledwie 67 derywatów (43 złożenia z członem "ćwierć-" i 24 złożenia z członem "cał-"), ich analiza zaś wykazała niewielką aktywność w historii polszczyzny oraz niewielkie zróżnicowanie kategorialne, przeciwnie niż złożeń z "pół-". Porównanie tych compositów oraz znaczeń ich liczebnikowych oraz przymiotnikowej podstawy pozwala dostrzec pewną zależność, która może stanowić wyjaśnienie tych dysproporcji. Mianowicie "pół" ma w całej historii polszczyzny nieliczne znaczenia, ale tworzy wiele złożeń należących do licznych kategorii słowotwórczych, natomiast "ćwierć" i "cały" mają wiele znaczeń, ale są mało produktywne, a złożenia z tymi członami tworzą nieliczne kategorie słowotwórcze złożeń. Można więc przypuszczać, że to właśnie semantyka wyrazów motywujących decydowała o rozwoju tych compositów.