One place, many worlds : nutrition strategies of human groups inhabiting the site 3 in Miechów (southern Poland) since the Neolithic until the Iron Age

Studies on the ratios of stable isotopes of carbon and nitrogen constitute a research tool commonly applied in bioarchaeology to reconstruct human diets, including the origins of proteins consumed, the relationship between plant and animal foods, weaning processes, and parame-ters of the environment from which the food was obtained. Within the comprehensive analysis of the excavation results carried out at site 3 in Miechów (approximately 30 km north of Kraków), isotope analyses of δ13C and δ15N were performed on the human groups that inhabited the site from the Neolithic to the Iron Age. In total, 41 skeletons were investigated. The analyses aimed to hypothesise the nutritional strategies of communities of successive periods and to compare the knowledge obtained with current data and interpretations on food management in prehistoric communities of Central Europe. The results indicate a general predominance of a terrestrial diet, with plant-based foods prevailing, although not conspicuously. However, there are indications of slightly varying nutritional strategies among successive human groups. These differences are related to the contribution of animal protein and the relationship between C3 and C4 plants. For instance, in the Middle Neolithic (4th millennium BC), a greater consumption of meat and/or cereals from manured fields can be postulated compared to the Early Neolithic (late 6th and 5th millennia BC). On the other hand, the proportion of meat in the diet of Early Bronze Age inhabitants (2nd millennium BC) was possibly the lowest in the entire history of site occupation. This proportion returned to near-Neolithic levels in the developed Bronze Age and Iron Age (1st millennium BC). Regarding plant food, the results indicate greater variability in the plants consumed in the Bronze and Iron Ages. Levels of δ13C imply some contribution from C4 plants, that is, millet, during these periods. This aligns with recently formulated theories suggesting the post-Neolithic beginnings of millet cultivation and consumption in Central Europ

Badania nad proporcjami stabilnych izotopów węgla i azotu stanowią narzędzie badawcze powszechnie stosowane w bioarcheologii do rekonstrukcji diet ludzkich, m.in. w kwestii pochodzenia spożywanego białka, relacji między produktami roślinnymi a zwierzęcymi, procesów odstawiania od piersi czy parametrów środowiska, z którego pochodziło pożywienie. W ramach kompleksowego opracowania wyników badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku 3 w Miechowie (około 30 km na północ od Krakowa), wykonano analizy izotopowe δ13C i δ15N w odniesieniu do grup ludzkich, które zamieszkiwały stanowisko od neolitu do epoki żelaza. Łącznie przebadano 41 szkieletów. Analizy miały na celu wypracowanie hipotez objaśniających strategie żywieniowe społeczności z kolejnych faz zasiedlenia oraz porównanie uzyskanej wiedzy z obecnymi danymi i interpretacjami na temat wzorców gospodarki żywnościowej pradziejowych społeczności Europy Środkowej. Wyniki wskazują na ogólną dominację diety lądowej, z przewagą pożywienia roślinnego, aczkolwiek nie była to przewaga miażdżąca. Zauważalne są sygnały pewnego zróżnicowania strategii żywieniowych pomiędzy kolejnymi grupami ludzkimi. Różnice te są związane z udziałem białka zwierzęcego oraz relacją między roślinami C3 i C4 w diecie. Na przykład, w środkowym neolicie (IV tysiąclecie p.n.e.) można sugerować większe spożycie mięsa i/lub zbóż z nawożonych pól, w porównaniu z wczesnym neolitem (późne VI i V tysiąclecie p.n.e.). Z kolei proporcja mięsa w pożywieniu mieszkańców osady z wczesnej epoki brązu (II tysiąclecie p.n.e.) była naj-pewniej najniższa w całej historii zasiedlenia stanowiska. Ta proporcja powróciła do poziomów bliskich neolitycznym w rozwiniętej epoce brązu i w epoce żelaza (I tysiąclecie p.n.e.). Jeśli idzie o pożywienie roślinne, wyniki wskazują na większe jego zróżnicowanie w epoce brązu i w epoce żelaza. Poziomy δ13C sugerują pewien udział roślin C4, tj. prosa, w tych epokach. Jest to zgodne z niedawno sformułowanymi hipotezami, sugerującymi początki uprawy i spożycia prosa w Europie Środkowej dopiero w epokach późniejszych od neolitu

Studien zu den Verhältnissen stabiler Isotope von Kohlenstoff und Stickstoff sind ein in der Bio-archäologie häufig eingesetztes Forschungsinstrument zur Rekonstruktion der menschlichen Ernährung, einschließlich der Herkunft der verzehrten Proteine, des Verhältnisses zwischen pflanzlicher und tierischer Nahrung, der Entwöhnungsprozesse und der Parameter der Umgebung, aus der die Nahrung gewonnen wurde. Im Rahmen der umfassenden Analyse der Ausgrabungsergebnisse am Fundort 3 in Miechów (ca. 30 km nördlich von Krakau) wurden Isotopenanalysen von δ13C und δ15N an den menschlichen Gruppen durchgeführt, die den Ort vom Neolithikum bis zur Eisenzeit bewohnten. Insgesamt wurden 41 Skelette untersucht. Ziel der Analysen war es, Hypothesen über die Ernährungsstrategien der Gemeinschaften in den aufeinanderfolgenden Epochen aufzustellen und die gewonnenen Erkenntnisse mit den aktuellen Daten und Interpretationen zum Ernährungsmanagement in prähistorischen Gemeinschaften Mitteleuropas zu vergleichen. Die Ergebnisse deuten auf eine allgemein vorherrschende terrestrische Ernährung hin, bei der pflanzliche Nahrungsmittel überwiegen, wenn auch nicht in auffälliger Weise. Es gibt jedoch Hinweise auf leicht unterschiedliche Ernährungsstrategien bei den aufeinanderfolgenden Menschengruppen. Diese Unterschiede hängen mit dem Anteil an tierischem Eiweiß und dem Verhältnis zwischen C3- und C4-Pflanzen zusammen. So kann für das Mittelneolithikum (4. Jahrtausend v. Chr.) im Vergleich zum Frühneolithikum (spätes 6. und 5. Jahrtausend v. Chr.) ein höherer Verzehr von Fleisch und/oder Getreide von gedüngten Feldern angenommen werden. Andererseits war der Fleischanteil in der Ernährung der Bewohner der frühen Bronzezeit (2. Jahrtausend v. Chr.) möglicherweise der niedrigste in der gesamten Geschichte der Besiedlung. In der entwickelten Bronze- und Eisenzeit (1. Jahrtausend v. Chr.) erreichte dieser Anteil wieder nahezu neolithische Werte. Was die pflanzliche Nahrung anbelangt, so weisen die Ergebnisse in Richtung einer größeren Variabilität bei den in der Bronze- und Eisenzeit verzehrten Pflanzen. Die δ13C-Werte zeigen einen gewissen Beitrag von C4-Pflanzen, d. h. Hirse, in diesen Zeiträumen an. Dies deckt sich mit kürzlich formulierten Theorien, die auf die postneolithischen Anfänge des Hirseanbaus und -konsums in Mitteleuropa hindeuten.Stichworte: