Praelectiones politicae (1691/1692)

Political issues, especially the theory of the political system of the Polish-Lithuanian Commonwealth, appeared in university lectures in Vilnius as early as the turn of the 16th and 17th centuries. Although these mentions were brief, they testified to the continuing reception of Western political thought and the lecturers’ keen interest in national affairs. From 1677, professors in the newly established Department of Ethics were required to give annual lectures on politics (Praelectiones politicae). Manuscripts from 1688-1692 have survived in the collection of Vilnius University Library and are made available here for the first time. The present volume contains part of a lecture by Christopher (Christophor) Puciłowski. After the definition of the secular state (status civilis saecularis) as a republic (res publica), three quaestiones are missing. In the fourth quaestio, Puciłowski presents the (pra)history of the monarchical system and argues in favour of religious unity, i.e. non-tolerance. The preserved beginning of the fifth quaestio introduces the history of Poland, after which the text of the lecture breaks off.

Zagadnienia polityczne, a szczególnie teoria ustroju Rzeczypospolitej, incydentalnie pojawiały się na wykładach uniwersyteckich w Wilnie już na przełomie XVI i XVII w. Choć były to krótkie wzmianki, świadczyły o bieżącej recepcji zachodniej myśli politycznej i żywym zainteresowaniu wykładających sprawami kraju. Od 1677 r. profesorowie nowo powołanej Katedry Etyki mieli obowiązek prowadzenia corocznych wykładów obszarowych O polityce (Praelectiones politicae). W zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego zachowały się rękopisy z lat 1688-1692, które tutaj po raz pierwszy udostępniamy. Niniejszy tom zawiera część wykładu Krzysztofa (Christophor) Puciłowskiego. Po definicji państwa świeckiego (status civilis saecularis) jako rzeczypospolitej (res publica) brakuje trzech kwestii. W czwartej kwestii Puciłowski przedstawia (pra-)historię ustroju monarchicznego i argumentuje na rzecz jedności religijnej, tj. nietolerancji. Zachowany początek piątej kwestii wprowadza do historii Polski, po czym tekst wykładu się urywa.