Uświęcać środki : filmowe oblicza kanibalizmu

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zjawiska kanibalizmu, pojawiającego się w wybranych kontekstach filmowych. Interesuje mnie w jaki sposób motyw kanibalizmu może być wykorzystywany jako kulturowy kod komunikacyjny oraz jak funkcjonuje on w przestrzeni filmowej. W pierwszej części artykułu analizuję rozmaite znaczenia kulturowe kanibalizmu, oparte między innymi na teoriach Mary Douglas, Sigmunda Freuda i Louisa-Vincenta Thomasa. Następnie skupiam uwagę na koncepcjach Claude Leví-Straussa, a w szczególności na jego koncepcji trójkąta kulinarnego. Dalej poruszam kwestię estetycznego i nieestetycznego sposobu prezentowania jedzenia w kinie. Drugą część artykułu poświęcam kilku filmowym przykładom, proponując interpretację motywu kanibalizmu w kinie: wyjaśniam jak kanibalizm może być traktowany jako symboliczne narzędzie zemsty (Kucharz, złodziej, jego żona i jej kochanek), rozpoznaję kanibalizm jako alegorię konsumpcjonizmu (filmy Jana Švankmajera), następnie przedstawiam, w jaki sposób potrzeba mięsa determinuje postawy i zachowania filmowych bohaterów (Delicatessen). W końcu pokazuję, że kanibalizm może stać się groteskową formą wzajemnej pomocy (Smażone zielone pomidory).

The aim of this article is to present the motive of cannibalism which appears in chosen film contexts. I am interested in how cannibalism can be used as a cultural communication code and how it exist as functional movie thread. Based on the theories of Mary Douglas, Sigmund Freud, Louis-Vincent Thomas, and Claude Leví-Strauss. I present several movie examples and I propose subjective interpretation of the cannibalism motive in the films in several aspects: cannibalism as the symbolic tool of revenge (The cook, the thief, the wife and her lover), as an allegory of consumerism (Jan Švankmajer’s movies), need of meat as determinant of behavior of movie characters (Delicatessen), and cannibalism as grotesque form of helping each other (Fried Green Tomatoes).