Massive emigration from Polish lands to Brazil in 1890-1897 in the contemporary press and literature : outline of issues

Artykuł stanowi próbę syntezy recepcji masowego wychodźstwa z ziem polskich do Brazylii z lat 1890-1897 przez społeczeństwa Królestwa Polskiego oraz Galicji. Polska prasa zaboru rosyjskiego żywo zareagowała na niepokojące ją zjawisko gorączki brazylijskiej, tj. masowej emigracji do Brazylii, mające miejsce w latach 1890-1891. Tytuły takie jak "Kurier Warszawski", "Gazeta Świąteczna", "Zorza", "Słowo", "Prawda" czy nawet petersburski "Kraj" publikowały na swych łamach teksty o nieprzychylnym wydźwięku wobec zjawiska wychodźstwa i samych wychodźców. Podobnie niechętne przesłanie wyrażały relacje z podróży do Brazylii oraz dzieła literackie autorów z Królestwa Polskiego: Adolfa Dygasińskiego, Zygmunta Chełmickiego oraz Marii Konopnickiej. Inaczej natomiast zapatrywano się na kwestię masowego wychodźstwa we lwowskim środowisku działaczy społecznych, skupionych wokół "Przeglądu Emigracyjnego". Rozumiejąc masową emigrację jako naturalne zjawisko społecznoekonomiczne, z jednej strony wzywano do otoczenia wychodźców opieką, z drugiej zaś snuto plany nawiązania wymiany handlowej ze skupiskami Polonii. Jednak wraz z pojawieniem się w Galicji w latach 1895-1897 masowego prądu wychodźczego do Brazylii, analogicznego do gorączki brazylijskiej, w debatę publiczną na ten temat włączyła się półoficjalna "Gazeta Lwowska", która nie podzielała entuzjazmu "Przeglądu Emigracyjnego", prezentując opinię podobną do wcześniejszego stanowiska prasy z Królestwa Polskiego. W celu zbadania stanu Polonii brazylijskiej za ocean wyruszył również Józef Siemiradzki - w 1892 roku z ramienia "Przeglądu Emigracyjnego" oraz w 1896 roku na polecenie Wydziału Krajowego. Jego relacje stanowią najbardziej sumienną analizę sytuacji i możliwości polskiego wychodźstwa w Brazylii w omawianym okresie.

The article is an attempt to present a synthesis of perception of societies of Congress Poland and Galicia of massive emigration from the Polish lands to Brazil in 1890-1897. The Polish press in the Kingdom of Poland keenly reacted to the phenomenon of the brazilian fever, that is the massive emigration to Brazil that took part in 1890-1891. Newspapers as "Warsaw Courier", "Gazeta Świąteczna", "Zorza", "Słowo", "Prawda" or "Kraj" was publishing unfavourable articles towards the phenomenon of emigration and emigrants itselfs. Just as disapproving were reports from journeys to Brazil and literature of Congress Poland's authors: Adolf Dygasiński, Zygmunt Chełmicki and Maria Konopnicka. A different view of massive emigration was taken in the Lviv's environment of community activists, linked to "The Review of Polish Emigration": seeing a massive emigration as a natural social-economic phenomenon, it was callling for help for emigrants on one hand and on the other was planning to establish an economic exchange between clusters of the Polish diaspora and the Polish lands. However, along with the emergence of brazilian emigratory trend in Galicia in 1895-1897, analogous to the brazilian fever, the semi-oficial "Gazeta Narodowa" joined the public debate, not sharing the view of "The Review of Polish Emigration" and presenting an opinion similiar to the former attitude of the press in the Congress Poland. In purpose to check living conditions of the Polish diaspora in Brazil Józef Siemiradzki also visited this state: in 1892 as a delegate of "The Review of Polish Emigration" and in 1896 on the recommendation of the Polish autonomous government of Galicia. Siemiradzki's reports are the most reliable analysis of conditions and further opportunities of the contemporary Polish emigration in Brazil.