Eutyphro and Socrates : a comparative study of cases

Pytanie o sokratejską pobożność wraz z nieuchronnie związanymi z nim problemami (kwestia wiarygodności źródeł) stawiane było do tej pory głównie w kontekście teologiczno-filozoficznym. Aby ujęcie takie poszerzyć, warto jest odwołać się do innego, psychologicznego punktu odniesienia. Otóż Sokrates wraz z jednym ze swoich niezapomnianych rozmówców, wieszczkiem Eutyfronem, stać się mogą przedmiotem aplikacji koncepcji dwóch modi egzystencji Ericha Fromma oraz opartej na niej „diagnozy różnicowej”. Okazuje się, że mimo ewidentnego pomieszania egzystencjalnego Eutyfrona stwierdzić można, iż jego niesłychanie pewna siebie religijność należy do modus posiadania – posiadania przychylności dosłownie rozumianych olimpijskich bogów i czystości wobec etycznej zmazy. Umieszczenie w obrębie kategorii Fromma pobożności Sokratesa wydaje się być nieco trudniejsze, aczkolwiek także możliwe. Po analizie kilku form (metody elenktycznej, ironii, twierdzenia o braku wiedzy, daimoniona) ogólniejszej wobec niej kategorii sokratejskiej rozumności uznać można, że religijność Sokratesa – w jaskrawym przeciwieństwie wobec tej Eutyfrona - reprezentuje modus bycia. Jest to bycie w ciągłym procesie poszukiwania, w którym filozof nie wyrzeka się swego rozumu, ale nie czyni go jednocześnie przedmiotem bałwochwalczego uwielbienia.

The question of Socrates' piety as well as all the issues that it entails (including the problem of the sources' reliability) have been mainly addressed in the theological or philosophical context. In order to broaden such an approach it may be useful to refer to another, psychological perspective. Socrates, namely, together with one of his memorable interlocutors, Euthyphro can be very interestingly analysed and differentiated in the terms of the two modes of existence distinguished by Erich Fromm. The very self-confident piety of Euthyphro, in particular, turns out to be the one of the having mode: it focuses on the possession of literally understood gods' favours and ethical purity. The analysis of the Socrates' mode of existence is slightly more difficult but still possible. As soon as some forms of Socrates' rationality (including Socratis elenchus, irony, and ignorance as well as the references to daimonion) are investigated it is argued that the Socrates' piety can be classified as specific to the being mode. It is constituted by the constant process of rational inquiry, during which the philosopher neither resigns from the application of his rational faculties nor elevates his reason to the status of the sole and absolute principle.