Ideological contexts for representations of Saint Vladimir in early modern Ukrainian book illustration

The oldest representations of Volodymyr the Great appeared in 17th-century books printed mostly by the Kyiv Lavra (Monastery of the Caves) and the Lviv-based stauropegic brotherhood. They were an expression of tendencies present amongst the intellectual elites to bolster the position of the Ruthenian Orthodox Church by systematising its history, emphasising its adherence to the true faith from its inception, putting together a list of saints and their lives, as well as codifying the laws, standardising the church liturgy and rites, and raising the clergy’s intellectual and moral standards. The expediency of that grew in the face of the expansive activity of heretic movements that spawned across Europe at the outset of the new modern era. Not insignificant was the heightened activity of the Catholic Church, whose representatives vigorously implemented the resolutions of the Council of Trent. On the other hand, the image of the Baptist of Ruthenia was used by the supporters of the Moscow protectorate to strengthen the position of Russian tsars by picturing them as the spiritual successors and true descendants of the Kyivan Saints Volodymyr, Boris and Gleb in order to justify the Romanovs’ presence on the Moscow throne and to legitimise the affiliation of Ukraine with Russia and the Moscow Patriarchate’s jurisdiction over the Kyivan Orthodox Church.

Najstarsze graficzne przedstawienia Włodzimierza Wielkiego pojawiły się w XVII-wiecznych książkach drukowanych głównie w typografii kijowskiej Ławry i lwowskiego bractwa stauropigialnego. Było to wyrazem powszechnej wśród elity intelektualnej tendencji do wzmocnienia pozycji prawosławnej Cerkwi ruskiej przez uporządkowanie jej dziejów, podkreślenie prawowierności od ich zarania, uzupełnienie spisu świętych i ich żywotów, a także skodyfikowanie praw, ujednolicenie liturgii i obrzędów cerkiewnych, podniesienie poziomu intelektualnego i moralnego kapłanów. Było to konieczne wobec ekspansywnej działalności innowierczych ruchów religijnych, które rozprzestrzeniały się w Europie u progu nowożytności. Duże znaczenie miała również wzmożona aktywność Kościoła katolickiego, którego przedstawiciele z wielką gorliwością wprowadzali w życie postanowienia soboru trydenckiego. Z drugiej jednak strony wizerunek chrzciciela Rusi był wykorzystywany przez zwolenników moskiewskiego protektoratu, dla wzmacniania pozycji carów rosyjskich przez ukazywanie ich jako spadkobierców duchowych, ale i rzeczywistych potomków świętych kijowskich, Włodzimierza, Borysa i Gleba. To miało usprawiedliwiać obecność Romanowych na tronie moskiewskim, legitymizować przynależność Ukrainy i Kijowa do Rosji oraz zwierzchność patriarchatu moskiewskiego nad Cerkwią kijowską.