Podmiotowość dziecka w rodzinie i w sferze publicznej

W epoce późnej nowoczesności zmienia się miejsce oraz rola dziecka i dzieciństwa w społeczeństwie. Tradycyjne ujęcia tej problematyki stoją w obliczu podejść nowych. Przykładem podejścia mało znanego w naszym kraju jest koncepcja niemieckiego socjologa Manfreda Liebela. Badacz ten kładzie nacisk na samostanowienie i prawo do podmiotowości dziecka. Jego głównym przedmiotem zainteresowań była praca dzieci, poszukiwanie różnych źródeł utrzymania przez dzieci i wspieranie własnej rodziny. Koncepcja podmiotowości wysunięta przez Liebela kontrastuje z potocznymi wyobrażeniami na temat pracy dzieci i tzw. dzieci ulicy, ponieważ większość materiału pochodziła z badań wśród dzieci ubogich rodzin mieszkających w metropoliach Ameryki Łacińskiej. W naszym artykule wykorzystujemy badania przeprowadzone ostatnio, a dokładnie w okresie od lutego 2011 do września 2012 r. w całym regionie Małopolski, ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa, wśród wychowanków instytucji pomocowych i uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjów, w wieku od 10. do 15. roku życia. Badania były prowadzone za pomocą analizy konwersacyjnej. Objęły bardzo dużą liczbę dzieci, prawie tysiąc dziewczynek i chłopców. W niniejszym tekście prezentujemy najważniejsze wyniki badań podmiotowości dzieci oraz przedstawiamy wnioski dotyczące relacji dzieci–dorośli w sferze prywatnej i publicznej.

In the era of late modernity the place and the role of the child and childhood in society is changing. The traditional approach of the issues is facing a new approach. An example of a little-known in our country approach is the concept of the German sociologist Manfred Liebel. This researcher insists on the right to self-determination and empowerment of the child. His major work was the work of children, searching for various livelihood of children and support their own families. The concept of subjectivity put forward by Liebel contrasts with popular notions on child labor and so-called street children, because most of the material came from studies of children of poor families living in the metropolitan areas of Latin America. In this paper, we use survey conducted recently, specifically in the period from February 2011 to September 2012 throughout the region with a particular focus on the Krakow aid institutions among pupils and students of primary and middle schools, aged between 10 to 15 years life. Tests were conducted using conversational analysis. They included a very large number of children, nearly a thousand girls and boys. Herein, we present the main results of the subjectivity of children, and present proposals for child-adult relationships in the private and public spheres.